Please Install Adobe Flash Player
This is featured post 1 title
Replace these every slider sentences with your featured post descriptions.Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these with your own descriptions.
This is featured post 2 title
Replace these every slider sentences with your featured post descriptions.Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these with your own descriptions.
This is featured post 3 title
Replace these every slider sentences with your featured post descriptions.Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these with your own descriptions.
កម្ពុជាស្វាគមសាលក្រមកាត់ទោសប្តីប្រពន្ធម៉ាឡេស៊ីដែលធ្វើអោយស្ត្រីមេផ្ទះខ្មែរស្លាប់
ប្រភពពី wwww www
www.khmer.rfi.fr: កម្ពុជាបានសាទរចំពោះសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ីដែលបានកាត់ទោសប្តីប្រពន្ធ២នាក់អោយជាប់ពន្ធនាគារម្នាក់២៤ឆ្នាំ បន្ទាប់តុលាការរកឃើញថា អ្នកទាំងពីរបានបង្អត់អាហារស្ត្រីជំនួយការមេផ្ទះខ្មែរម្នាក់ រហូតដល់ស្លាប់។ ឆ្លងកាត់របាយការណ៍ស្តីពីការធ្វើទុកបុកម្នេញពីសំណាក់គ្រួសារជនជាតិម៉ាឡេស៊ី មកលើស្ត្រីជំនួយការមេផ្ទះខ្មែរ កម្ពុជាបានផ្អាកការបញ្ជូនស្ត្រីជំនួយការមេផ្ទះទៅប្រទេសមួយនេះ ដោយរង់ចាំការអនុម័តអនុស្សារណៈយោគយល់ជាមួយប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។
កម្ពុជាបានថ្លែងស្វាគមន៍សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការប្រទេសម៉ាឡេស៊ីដែលបានប្រកាសដាក់ទោសប្តីប្រពន្ធ២នាក់អោយជាប់ពន្ធនាគារម្នាក់២៤ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីតុលាការបានរកឃើញថា ប្តីប្រពន្ធ២នាក់បង្អត់អាហារស្ត្រីជំនួយការមេផ្ទះខ្មែរម្នាក់រហូតដល់ស្លាប់។
មី ស៊ីចាន់ អាយុ២៣ឆ្នាំ បានស្លាប់ដោយសារការអត់អាហារនិងរលាកក្រពះខ្លាំង កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១២ បន្ទាប់ពីបានធ្វើការបម្រើគ្រួសារម៉ាឡេស៊ីនេះអស់រយៈពេល៨ខែ។ សាកសពរបស់ស៊ីចាន់ដែលត្រូវបានប៉ូលីសម៉ាឡេស៊ីរកឃើញនោះ មានទំងន់តែ២៦គីឡូក្រាមតែប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាលោក កុយ គួង បានអត្ថាធិប្បាយប្រាប់វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិនៅរសៀលថ្ងៃទី១៧ឧសភានេះថា ការផ្តន្ទាទោសជនល្មើសជាប្តីប្រពន្ធជនជាតិម៉ាឡេស៊ីនៅពេលនេះ គឺជាការផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ស្ត្រីរងគ្រោះ។ ហើយថា សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការម៉ាឡេស៊ីនៅពេលនេះ ក៏ជាមេរៀនប្រាប់ពលរដ្ឋម៉ាឡេស៊ីផ្សេងទៀត មិនអោយធ្វើអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនិងខុសច្បាប់មកលើស្ត្រីខ្មែរអ្នកជំនួយការមេផ្ទះតទៅទៀតដែរ។
ក្នុងអំឡុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានការផ្សព្វផ្សាយអោយដឹងថា ស្ត្រីខ្មែរជំនួយការមេផ្ទះនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីបានរងគ្រោះដោយសាររំលោភនានា រហូតដល់មានការបាត់បង់ជីវិតទៀតផង។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានចាត់វិធានការបញ្ឈប់ការបញ្ជូនស្ត្រីជំនួយការមេផ្ទះទៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីភ្លាម នៅក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០១១មករហូតដល់ពេលនេះ។
ជាងមួយឆ្នាំមកនេះ កម្ពុជាកំពុងជំរុញអោយរដ្ឋាភិបាលម៉ាឡេស៊ីអោយចុះហត្ថលេខាលើអនុស្សារណៈយោគយល់ ស្តីពីការការពារស្ត្រីជំនួយការមេផ្ទះ មុននឹងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាសម្រេចអនុញ្ញាតអោយមានការបញ្ជូនស្ត្រីជំនួយការមេផ្ទះកម្ពុជាទៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីឡើងវិញនោះ។
គួរបញ្ជាក់ថា មិនថាតែប្រទេសកម្ពុជាទេ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីក៏មានពិសោធន៍អាក្រក់ដូចគ្នាជាមួយម្ចាស់ផ្ទះជនជាតិម៉ាឡេស៊ីដែរ៕
សវនាការរឿងក្តីប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវផ្សាយផ្ទាល់
ប្រភពពី www.khmer.rfi.fr:
ដំណើរការសវនាការលើសំណុំរឿងប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលប្តឹងដោយកម្ពុជានោះ នឹងត្រូវផ្សាយផ្ទាល់តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនថឺនេត ក្នុងគេហទំព័ររបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ។ ភាគីកម្ពុជា និងថៃមានរយៈពេល២ដង ដើម្បីធ្វើអំណះអំណាងផ្ទាល់មាត់ក្នុងរយៈពេលដំណើរការសវនាការនេះ ដែលចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃទី១៥ ដល់ថ្ងៃទី១៩មេសា។
សវនាការលើសំណុំរឿងប្រាសាទព្រះវិហារ នឹងត្រូវផ្សព្វផ្សាយផ្ទាល់តាមប្រព័ន្ធអ៊ី នថឺ នេត Online។ នេះបើយោងតាមសេចក្តី ប្រកាសព័ត៌មានរបស់តុលាការយុត្តិ ធម៌អន្តរជាតិ។ សវនាការដែលនឹងប្រព្រឹត្តិទៅពីថ្ងៃទី១៥ ដល់ថ្ងៃទី១៩មេសានោះ នឹងត្រូវរៀ ប ចំធ្វើនៅក្នុងអគារវិមានសន្តិភាពនៃតុលា កា រយុត្តិធម៌អន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ។
សេ ច ក្តីប្រកាសព័ត៌មានដដែល បានសរសេរថា ដំណើរការសវនាការផ្ទាល់មាត់នោះ នឹងប្រព្រឹត្តិទៅរយៈពេល២ជុំ។ ជុំទី១ នឹងប្រព្រឹ ត្តិធ្វើនៅថ្ងៃទី១៥មេសា ដោយផ្តើមជាមួយភាគីកម្ពុជាតែម្តង។ នៅថ្ងៃនោះ កម្ពុជានឹងត្រូវធ្វើប ទបង្ហាញពីម៉ោង១០ព្រឹក ដល់ម៉ោង១រសៀល ម៉ោងក្នុងប្រទេសហូឡង់ និងពីម៉ោង៣រសៀល ដ ល់ម៉ោង៤និង៣០នាទីរសៀល។ ភាគីថៃវិញនឹងធ្វើបទបង្ហាញនៅថ្ងៃទី១៧មេសា នៅម៉ោង១០ព្រឹកដល់ម៉ោង១រសៀល និងពីម៉ោង៣រសៀល ដល់ម៉ោង៤និង៣០នាទីរសៀល។
រីឯនៅក្នុងជុំទី២វិញ កម្ពុជាក៏នឹងផ្តើមធ្វើបទបង្ហាញផ្ទាល់មាត់ នៅថ្ងៃទី១៨មេសា ពីម៉ោង៣រសៀល ដល់ម៉ោង៥ល្ងាច ហើយភាគីថៃនឹងធ្វើបទបង្ហាញរបស់ខ្លួន នៅថ្ងៃទី១៩មេសា ពីម៉ោង៣រសៀល ដល់ម៉ោង៥ល្ងាចដូចគ្នា។
លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីហោ ណាំហុង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស ដែលនឹងដឹកនាំប្រតិភូតំណាងភាគីកម្ពុជាទៅតុលាការអន្តរជាតិនោះ ធ្លាប់បានប្រាប់អោយដឹងថា ការធ្វើសវនាការផ្ទាល់នៅថ្ងៃខាងមុខនេះ គឺជាសវនាការលើកចុងក្រោយតាមនីតិវិធីរបស់តុលាការនេះ មុននឹងក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះសម្រេចថាត្រូវបកស្រាយ ឬមិនបកស្រាយតាមបណ្តឹងរបស់ភាគីកម្ពុជានោះ។ ហើយថាសេចក្តីសម្រេចនឹងអាចចេញនៅចុងឆ្នាំ២០១៣នេះ។
សូមរម្លឹកថា ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលថៃរបស់លោកអាប់ភីស៊ីត វេចាជីវ៉ា បានទាមទារជាច្រើនលើកច្រើនសារ កាន់កាប់តំបន់ជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារតាមរយៈការប្រើប្រាស់ផែនទីឯកតោភាគីនោះ កម្ពុជាបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ នៅថ្ងៃទី២៨មេសា ឆ្នាំ២០១១ ស្នើសុំអោយតុលាការនេះបកស្រាយសាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២ ស្តីពីប្រាសាទព្រះវិហារ។ មន្រ្តីរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាធ្លាប់បានអត្ថាធិប្បាយជាច្រើនដងហើយថា អ្នកនយោបាយថៃតែងយកប្រធានបទព្រំដែន និងប្រាសាទព្រះវិហារធ្វើជាប្រធានបទកេងយកចំណេញផ្នែកនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ពួកគេ។
នៅពេលនេះក្រុមជាតិនិយមជ្រុលរបស់ថៃបានបង្ហាញគម្រោងអុកឡុកតាមព្រំដែន ខណៈសវនាការស្តីពីប្រាសាទព្រះវិហារខិតជិតចូលមកដល់។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន បានបញ្ជាអោយកងកំលាំងប្រដាប់អាវុធគ្រប់ប្រភេទត្រៀមខ្លួនការពារទឹកដី ប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពាន៕
អភិបាលក្រុងប៉ារីសទស្សនកិច្ចភ្នំពេញ ដើម្បីនិយាយអំពីសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគី
ប្រភពពី www.khmer.rfi.fr:
អភិបាលក្រុងប៉ារីសនៃប្រទេសបារាំង លោក Bertrand Delanoë បានបំពេញទស្សនកិច្ចនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញរយៈពេលមួយថ្ងៃ នៅថ្ងៃអង្គារនេះ។ អភិបាលទីក្រុងប៉ារីសបានជួបពិភាក្សាការងារជាមួយអភិបាលក្រុងភ្នំពេញ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងព្រះមហាក្សត្រខ្មែរផង ដើម្បីនិយាយអំពីការចូលរួមចំណែករបស់ទីក្រុងប៉ារីស និងសមាគមអន្តរជាតិនៃបណ្តាអភិបាលក្រុងប្រើប្រាស់ភាសាបារាំងដែលលោកធ្វើជាប្រធាន ទៅក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ទីក្រុងនានារបស់កម្ពុជា។
ក្រោយពីបានបញ្ចប់ការដឹកនាំប្រជុំនៃសមា គមអន្តរជាតិនៃបណ្តាអភិបាលក្រុងប្រើ ប្រា ស់ភាសាបារាំងនៅក្នុងទីក្រុងវៀងចន្ទ ប្រទេ សឡាវ កាលពីថ្ងៃចន្ទម្សិលមិញ នៅថ្ងៃអង្គារនេះ អភិបាលក្រុងប៉ារីស លោក Bertrand Delanoë បានមកបំពេញទស្សនកិច្ចមួយថ្ងៃ នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ ភ្នំពេញដែលមានទំនាក់ទំនងសហប្រតិបត្តិការជាមួយទីក្រុងប៉ារីសជាង២០ឆ្នាំមកហើយ។
ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចមួយថ្ងៃនេះ លោកBertrand Delanoë បានជួបពិភាក្សាការងារច្រើនជាមួយលោកអភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ កែប ជុតិមា ជួបជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន និងបានចូលគាល់ព្រះមហាក្សត្រនរោត្តម សីហមុនីទៀតផង។
យោងតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ខុទ្ទកាល័យអភិបាលក្រុងប៉ារីស នៅក្នុងជំនួបរវាងលោក Bertrand Delanoë និងប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ភាគីទាំងពីរបាននិយាយអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងទីក្រុងទាំងពីរ កម្ពុជានិងប៉ារីស និងការជួយឧបត្ថម្ភរបស់សមាគមអន្តរជាតិនៃបណ្តាអភិបាលក្រុងប្រើប្រាស់ភាសាបារាំងចំពោះគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងទីក្រុងនានានៅកម្ពុជា។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានបានសរសេរអោយដឹងថា ក្នុងពេលកន្លងមក សមាគមអន្តរជាតិនេះបានផ្តល់ជំនួយជាង១លាន៥សែនអឺរ៉ូ ដល់គម្រោងនានាដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសេវាសាធារណៈនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ កំពត និងសៀមរាបផងដែរ។
ដោយសារតែមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយទីក្រុងប៉ារីស គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ជាច្រើនរបស់រាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងវិស័យសេវាដឹកជញ្ជូនសាធារណៈ នគរូបនីយកម្ម បរិស្ថាន និងការផលិតទឹកស្អាតជាដើម ត្រូវបានជួយផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ និងការបណ្តុះបណ្តាលដោយទីក្រុងប៉ារីស។
យោងតាមគេហទំព័ររបស់សាលារាជធានីភ្នំពេញ រាជធានីភ្នំពេញបានចូលជាសមាជិកសមាគមអន្តរជាតិនៃបណ្តាអភិបាលក្រុងប្រើប្រាស់ភាសាបារាំង និងក្លាយជាសមាជិកគណកម្មការកណ្តាលរបស់សមាគមនេះ នៅឆ្នាំ១៩៩០។ ពេលនោះគឺស្របពេលដែលរាជធានីភ្នំពេញបានចាប់ផ្តើមធ្វើទំនាក់ទំនងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយទីក្រុងប៉ារីស។
ចាប់ពីពេលនោះមក ភ្នំពេញបានទទួលមូលនិធិយ៉ាងច្រើន ដើម្បីជួយដល់ការអភិវឌ្ឍន៍រាជធានីភ្នំពេញ ទាំងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ ទាំងផ្នែកសម្ភារៈ និងការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្ស ក្នុងនោះមាន ការរៀបចំអត្រានុកូលដ្ឋានតាមព័ត៌មានវិទ្យា ការរៀបចំតំបន់បេតិកភ័ណ្ឌវត្តភ្នំ ការសាងសង់អគារសង្រ្គោះបន្ទាន់ មន្ទីរពេទ្យក្រុងភ្នំ
ព្រះមហាក្សត្រជូនពរអោយមិត្តភាពកម្ពុជា-ចិនរីកចំរើនឥតឈប់ឈរ
ប្រភពពី www.khmer.rfi.fr: ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី និងសម្តេចម៉ែនរោត្តម មុនីនាថ សីហនុបានមានព្រះរាជបន្ទូលថា ព្រះអង្គទាំងពីរបានពេញព្រះទ័យយ៉ាងខ្លាំងចំពោះទំនាក់ទំនងជាមិត្តភាព និងជាប្រវត្តិសាស្ត្រ រវាងកម្ពុជានិងចិន ដែលរីកចំរើនទៅមុខឥតឈប់ឈរ។ នៅក្នុងព្រះរាជសារអបអរសាទរ ប្រធានាធិបតីថ្មីរបស់ចិន គឺលោកស៊ី ជីនពីង ព្រះមហាក្សត្រ និងសម្តេចម៉ែក៏បានថ្លែងអរគុណមេដឹកនាំរបស់ប្រទេសចិនដែលនៅតែយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះព្រះអង្គទាំងពីរ ទាំងការគង់នៅក្នុងដំណាក់ប៉េកាំង និងការបន្តពិនិត្យព្រះរាជសុខភាព។
នៅក្នុងព្រះរាជសារមួយផ្ញើទៅប្រធានាធិបតីថ្មីរបស់ប្រទេសចិន គឺលោកស៊ី ជីនពីង ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះបាទព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី និងសម្តេចម៉ែ មុនីនាថ សីហនុ ព្រះអង្គទាំងពីរបានធ្វើព្រះរាជសំណេររួមគ្នាប្រាប់មេដឹកនាំចិនរូបនេះថា ព្រះអង្គបានពេញព្រះទ័យយ៉ាងខ្លាំងចំពោះមិត្តភាព និងសហប្រតិបត្តិការរវាងកម្ពុជានិងចិនរហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។ មិត្តភាពនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលព្រះអង្គមានព្រះរាជតំរិះថា នឹងឋិតឋេរចីរកាលតរៀងទៅ ប្រៀបបីដូចជាទន្លេឡានឆាន និងទន្លេមេគង្គដែលហូរទៅមុខរហូតមិនឈប់ឈរឡើយ។
ព្រះអង្គបានមានព្រះរាជបន្ទូលបែបនេះ នៅក្នុងព្រះរាជសារមួយអបអរសាទរលោកស៊ី ជីនពីង ដែលបានឡើងកាន់ដំណែងប្រធានាធិបតីរបស់ប្រទេសចិន។ ព្រះរាជសារនេះត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយនៅក្នុងគេហទំព័ររបស់សម្តេចឪនរោត្តម សីហនុ។
ក្នុងន័យកោតសរសើរមេដឹកនាំនៃប្រទេសចិន ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរនិងសម្តេចម៉ែ ក៏បានមានព្រះរាជឱង្កាផងដែរ រម្លឹកប្រាប់លោកប្រធានាធិបតីចិនថា ថ្នាក់ដឹកនាំគ្រប់ជំនាន់នៃរដ្ឋាភិបាលចិនបានពង្រឹងនិងពង្រីករក្សាយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនឥតងាករេនូវចំណងមិត្ត ភាព មេត្រីភាពជាភាតរៈរវាងប្រជាជាតិនិងប្រជាជនទាំងពីរ កម្ពុជា-ចិន។ ចំណងមិត្តភាពនេះដែលបានកើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ ១៩៥៥ ដោយសម្តេចឪនរោត្តម សីហនុ និងអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន លោកជូ អេនឡាយ។
នៅក្នុងព្រះរាជសារដដែលនោះ ព្រះមហាក្សត្រ និងសម្តេចម៉ែមុនីនាថ សីហនុដែលទើបតែយាងពីពិនិត្យព្រះរាជសុខភាពនៅទីក្រុងប៉េកាំង បានធ្វើព្រះរាជសំណេរប្រាប់លោកស៊ី ជីនពីង ថា ព្រះអង្គទាំងពីរក៏ដូចអតីតព្រះមហាវីរក្សត្រនរោត្តម សីហនុ ដែរ បានចាត់ទុកសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ជាមិត្តដ៏ល្អ ស្មោះត្រង់ ឥតកែប្រែ និងជាមាតុភូមិទី២របស់ព្រះអង្គទាំងពីរ។
បើយោងតាមព្រះរាជសារដដែលនោះ មេដឹកនាំនៃប្រទេសចិននៅតែទទួលស្វាគមន៍ព្រះមហាក្សត្រ និងសម្តេចម៉ែ អោយគង់នៅក្នុងរាជដំណាក់ប៉េកាំងបន្តទៀត ក៏ដូចជាការថ្វាយការពិនិត្យព្រះរាជសុខភាពថ្វាយព្រះអង្គទាំងពីរ។ ហើយថា ព្រះអង្គនឹងយាងទៅទទួលការពិនិត្យនិងព្យាបាលនៅក្នុងទីក្រុងប៉េកាំង តាមកាលកំណត់នៃក្រុមគ្រូពេទ្យចិនដ៏ចំណានៗ។
គួររម្លឹកផងដែរថា នៅថ្ងៃទី៦មេសាខាងមុខនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន គ្រោងដឹកនាំគណប្រតិភូជាន់ខ្ពស់របស់កម្ពុជាទៅទស្សនកិច្ច ក្នុងប្រទេសចិន ហើយលោកក៏នឹងជួបសំណេះសំណាលជាមួយមេដឹកនាំថ្មីរបស់ប្រទេសចិនប្រជាមានិត៕
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអំពាវនាវឲ្យសកម្មជនគណបក្សកាន់អំណាចអត់ធ្មត់ ក្នុងរដូវបោះឆ្នោត
ប្រភពពី www.khmer.rfi.fr:
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នៅថ្ងៃចន្ទនេះ បានអំពាវនាវផ្ទាល់មាត់ទៅកាន់សកម្មជន អ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឲ្យបង្កើនការអត់ធ្មត់ ក្នុងពេលឃោសនាបោះឆ្នោត ជាពិសេសទៅលើក្រុមគណបក្សប្រឆាំង ដែលលោកថា បានផ្តើមយុទ្ធនាការរិះគន់រូបលោក និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលកំពុងកាន់អំណាច។ ជាការអំពាវនាវ ដែលលោក គល់ បញ្ញា ប្រធានអង្គការ ខុមហ្វ្រែល សង្ឃឹមថា ការបោះឆ្នោតជាតិនាខែកក្កដាខាងមុខ នឹងមិនកើតមានអំពើហិង្សាធ្ងន់ធ្ងរទេ។
ថ្លែងទៅកាន់សកម្មជន និងអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នៅថ្ងៃចន្ទនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានអំពាវនាវឲ្យមានការអត់ធ្មត់ ក្នុងពេលដែលលោកហៅថាយុទ្ធនាការបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ និងបំផ្លាញកិត្តិយសមកលើរូបលោក និងគណបក្សកាន់អំណាច ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ កាន់តែឡើងកំដៅ។
ក៏ប៉ុន្តែលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រាប់ទៅកាន់ក្រុមអ្នកគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាចឲ្យអត់ធ្មត់ កុំយកកំហឹងទៅទល់នឹងកំហល់។
លោក គល់ បញ្ញា ប្រធានអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ខុមហ្វ្រែល យល់ឃើញថា ការទប់ស្កាត់អំពើហិង្សាខាងនយោបាយ នៅពេលបោះឆ្នោត ជាការទទួលខុសត្រូវរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលនិងអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចគ្រប់ជាន់ថ្នាក់។ លោក គល់ បញ្ញា យល់ថា ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ តែងតែមានការទិតៀនលើគណបក្សកាន់អំណាច ដែលជាការបញ្ចេញមតិ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក គល់ បញ្ញា មើលឃើញថា អំពើហិង្សាខាងនយោបាយនៅពេលបោះឆ្នោត ពីមួយអាណត្តិទៅមួយអាណត្តិ បានថយចុះ ជាពិសេសការសម្លាប់សកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង ក៏ស្ទើរតែលែងកើតមាន ក្នុងការបោះឆ្នោតសកលចុងក្រោយនេះ។ ប៉ុន្តែការគំរាមកំហែងតាមពាក្យសម្តីដោយផ្ទាល់លើសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង បន្តកើតមាននៅឡើយ។
ក្នុងពិធីបញ្ចុះខណ្ឌសីមាព្រះវិហារវត្តកំពង់ឫស្សី ក្នុងឃុំជីរោទិ៍ទី១ ស្រុកត្បូងឃ្មុំ ខេត្តកំពង់ចាម នៅព្រឹកថ្ងៃចន្ទនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏បានផ្តាំផ្ញើទៅកាន់សមាជិករបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាពិសេសក្រុមយុវជន ត្រូវខិតខំរៀនបង្កើនសមត្ថភាពផ្ទាល់ខ្លួន ត្រូវចៀសវាងពីគ្រឿងញៀន គោរពច្បាប់ចរាចរណ៍ និងច្បាប់ទម្លាប់។ ក្នុងនោះ សមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់ ក៏ត្រូវធ្វើអំពើល្អជាមួយប្រជាជនឲ្យបានច្រើន ដើម្បីទទួលបានមកវិញនូវសន្លឹកឆ្នោត សម្រាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី នៅព្រឹកមិញ ក៏បានប្រកាសថា មានតែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទេ ដែលហ៊ានថ្កោលទោសការទំលាក់គ្រាប់បែក ការឈ្លានពានរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងការឈ្លានពានពីវៀតណាមខាងត្បូង ចំពោះទឹកដីកម្ពុជា ក្នុងសម័យសង្គ្រាមឆ្នាំ១៩៧០៕
បទវិភាគ៖ តើលោក ហ៊ុន សែន ជាមេដឹកនាំល្អឬជាមេគ្រួសារល្អ?
ប្រភពពី www.rfa.org/khmer:
នៅមុនរដូវបោះឆ្នោតម្តងៗ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តែងមានប្រសាសន៍រំលឹកដាស់តឿនប្រជាពលរដ្ឋ ថាអោយបោះឆ្នោតអោយលោក និងគណបក្សរបស់លោកទៀត ដើម្បីអោយលោកមានឱកាសនឹងបន្តផ្ដល់សុខសន្តិភាពជូនប្រជាពលរដ្ឋ។ មានពេលខ្លះ លោកថែមទាំងមានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជាអាចវឹកវរលែងមានស្ថិរភាពទៀតផងបើអត់ពីលោកទៅ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានកាន់អំណាចជាង ៣០ឆ្នាំ។ ទន្ទឹមនឹងការដឹកនាំប្រទេសនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏ជាមេដឹកនាំគ្រួសារមួយដែលមានបុត្រាបុត្រីចំនួន ៦នាក់។
បើនិយាយអំពីគុណសម្បត្តិ និងសមត្ថភាពក្នុងការដឹកនាំគ្រួសារវិញ លោក ហ៊ុន សែន អាចចាត់ទុកថា ជាបិតាដ៏គំរូមួយរូបដែលពូកែអប់រំបុត្រធីតារបស់លោកអោយខិតខំរៀនសូត្រ ក្រេបយកចំណេះវិជ្ជាដើម្បីអាចមានសមត្ថភាពឈរជើងពីរខ្លួនឯងបាន។ លោកបានផ្ចុងផ្តើមបុត្រាបុត្រីរបស់លោកអោយបានរៀនសូត្រខ្ពង់ខ្ពស់ស្ទើរផុតកំពូល។
លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលជាកូនប្រុសច្បងរបស់លោក បានរៀនចប់ថ្នាក់អនុបណ្ឌិតនៅសាលាយោធាដ៏ល្បីឈ្មោះមួយនៅសហរដ្ឋអាមេរិក រួចលោកបានទៅបន្តយកថ្នាក់បណ្ឌិតទៀតនៅប្រទេសអង់គ្លេស។ រីឯកូនប្រុសបន្ទាប់ពីរនាក់ទៀត គឺលោក ហ៊ុន ម៉ានី និងលោក ហ៊ុន ម៉ានិត សុទ្ធតែបានទទួលការអប់រំថ្នាក់អនុបណ្ឌិតនៅប្រទេសលោកខាងលិច និងប្រទេសចំរើនជឿនលឿននានា មានប្រទេសបារាំង អាមេរិក និងអូស្ត្រាលី ជាដើម។
បុត្រី ៣រូបទៀតរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏មិនចាញ់បងប្អូនប្រុសរបស់គាត់ទាំងបីនាក់ទៀតដែរ។ ម្នាក់ៗសុទ្ធតែមានចំណេះវិជ្ជា មានមុខរបរ និងតួនាទីធំ ដែលមនុស្សភាគច្រើនស្រមៃចង់បាន។ ក្នុងការទុកដាក់គូស្រករវិញ លោក ហ៊ុន សែន ក៏ពិនិត្យជ្រើសរើសយកកូនប្រសាចេញពីពូជអំបូរអ្នកមានឋានៈក្នុងសង្គមខ្ពង់ខ្ពស់ណាស់ មិនមែនអោយទៅយកកូនអ្នកក្រីក្រស្រុកស្រែចម្ការនោះទេ។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងទាំងអស់ សុទ្ធតែជាការខំធានាអោយបានថា កូនចៅរបស់លោកមានលំនឹងទៅថ្ងៃអនាគត។
ទោះជាផ្ចុងផ្ដើមបុត្រាបុត្រីអោយមានចំណេះវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់ មានទ្រព្យសម្បត្តិ មានអំណាចបង្គួរហើយក្ដី នៅពេលដែលលោកមានវ័យកាន់តែជ្រេនេះ លោកបានចាប់ផ្ដើមស្វែងរកអំណាចធំជាងនេះដល់កូនរបស់លោក ទាំងកូនប្រសា និងកូនបង្កើត។ លោក ហ៊ុន ម៉ានី កូនប្រុសបង្កើតរបស់លោកនឹងឈរឈ្មោះតំណាងរាស្ត្រមណ្ឌលកំពង់ស្ពឺ ឯលោក ឌី វិជ្ជា កូនប្រុសរបស់លោក ហុក ឡង់ឌី និងជាកូនប្រសារបស់លោក ហ៊ុន សែន នឹងឈរឈ្មោះជាតំណាងរាស្ត្រមណ្ឌលស្វាយរៀង នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិនាខែកក្កដា ខាងមុខនេះ។
ជាការពិតណាស់ កូនចៅទាំងឡាយរបស់លោក ហ៊ុន សែន ប្រសិនបើអត់ពីលោកទៅ ក៏ពួកគេមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ មានស្ថិរភាព និងលំនឹងក្នុងជីវិតក្នុងការរស់នៅបានដោយខ្លួនឯង។ ទាំងអស់នេះសុទ្ធតែបានពីការខិតខំយ៉ាងអស់សមត្ថភាពរបស់ឪពុក។
តើយុវជនណាដែលមិនស្រមៃចង់បានឪពុកដែលចេះទំនុកបម្រុងកូនចៅអោយមានស្ថិរភាព និងឯករាជ្យក្នុងជីវិតដូចលោក ហ៊ុន សែន នោះ? យុវជនខ្លះ ទោះជាមិនមានសំណាងបានកើតជាកូនលោក ហ៊ុន សែន ក៏ដោយចុះ គ្រាន់តែបានលោកចែកអាវទាហានអោយដើរទៅវាស់ដីដែលសល់ពីចិនវិនិយោគ រាប់ថាមានវាសនាខ្ពស់ណាស់ទៅហើយ។
បើនិយាយពីគុណសម្បត្តិ និងសមត្ថភាពក្នុងការដឹកនាំប្រទេសវិញ លោក ហ៊ុន សែន ក៏ត្រូវបានមជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្តរជាតិចាត់ទុកថា ជាបុរសខ្លាំងមួយរូបនៅលើពិភពលោកនេះ។ ក្នុងការបោះឆ្នោតបីអាណត្តិកន្លងទៅនេះ លោកឈ្នះឆ្នោតជានាយករដ្ឋមន្ត្រីរហូត។ បើទុកជាលោកចាញ់ឆ្នោតកាលពីអាណត្តិទីមួយក្ដី ក៏លោកនៅតែបានតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីពីរ រួចបណ្ដេញនាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយដែលឈ្នះឆ្នោតចេញពីតំណែងបានដែរ។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវមួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ក្រោមចំណងជើងថា «កម្ពុជា ការសម្របសម្រួលឬអស្ថិរភាព» រកឃើញថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដឹកនាំប្រទេសដោយយកតាមប្រព័ន្ធមួយដែលគេអោយឈ្មោះថា ទំនាក់ទំនងរវាងអ្នកឧបត្ថម្ភ និងអ្នកពឹងពាក់ ឬជាភាសាអង់គ្លេសថា Parton-Client Relationship។
ប្រព័ន្ធដឹកនាំនេះមានន័យថា អ្នកកាន់អំណាចដើរតួជាអ្នកឧបត្ថម្ភទៅលើអ្នកដែលស្វែងរកប្រយោជន៍។ ប្រយោជន៍ទាំងនេះរួមមាន អំណាច បុណ្យស័ក្ត ឬគោរមងារផ្សេងៗ ឱកាសការងារ ប្រាក់កាស ឬទ្រព្យសម្ភារៈជាដើម។ អ្នកដែលបានប្រយោជន៍ពីការឧបត្ថម្ភទាំងនេះ ត្រូវតែស្មោះស្ម័គ្រនឹងអ្នកឧបត្ថម្ភវិញ។ ស្មោះស្ម័គ្រកាន់តែខ្លាំង ទទួលផលប្រយោជន៍កាន់តែច្រើន។ ឯកសារបញ្ជាក់ថា គឺដោយការដឹកនាំតាមប្រព័ន្ធនេះហើយ បានជាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា អាចដាក់ការត្រួតត្រាទៅលើបុគ្គល និងស្ថាប័នជាតិទាំងមូលបាន ដោយមិនអាចអោយមានឯករាជ្យឈរដោយខ្លួនឯងបាន។
ខុសពីការដឹកនាំគ្រួសារកូនចៅខ្លួនអោយរឹងមាំ ស្ថាប័នសំខាន់ទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេស មានស្ថាប័នតុលាការ យោធា នគរបាល ជាដើម ត្រូវសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិចាត់ទុកថា ជាស្ថាប័នដែលមិនឯករាជ្យ ហើយចាំបាច់ត្រូវតែពឹងផ្អែកទៅលើលោក ហ៊ុន សែន ទាំងអស់។ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ដែលត្រូវតែជាស្ថាប័នឯករាជ្យ ក៏គេឯងតែងចោទថា ជាឧបករណ៍របស់លោក ហ៊ុន សែន ដែរ។
មិនមែនតែស្ថាប័នជាតិធំៗ សូម្បីតែការអភិវឌ្ឍនៅតាមទីជនបទនានា ក៏ត្រូវតែពឹងផ្អែកទៅលើលោក ហ៊ុន សែន ទាំងស្រុង។ ទីដែលលោក ហ៊ុន សែន បានទៅដល់ បើសុំសាលាមួយខ្នង ជួនកាលលោកផ្ដល់ជូនពីរ សុំប្រឡាយទឹកមួយខ្សែ លោកបន្ថែមជូនមួយខ្សែទៀតលើសសំណូមពរ។ ជាមួយនឹងទឹកចិត្តសប្បុរសនេះ លោកតែងអំពាវនាវថា ត្រូវបោះឆ្នោតជូនគាត់ទើបបានទទួលសាលារៀន ឬប្រឡាយទឹកសម្រាប់ធ្វើស្រែនេះទៀត។
ប្រហែលជាលោក ហ៊ុន សែន ទទួលស្គាល់ថា អ្វីៗទាំងអស់មិនឯករាជ្យ ហើយត្រូវពឹងតែផ្អែកលើលោកហើយ បានជាលោកតែងតែពោលថា អត់ពីលោកទៅស្រុកទេសអាចមិនមានស្ថិរភាពបាននោះ។
ប្រសិនបើអ្វីដែលលោក ហ៊ុន សែន មានប្រសាសន៍នោះ ជាការពិតមែន លោកប្រហែលជាយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការពង្រឹងក្រុមគ្រួសាររបស់លោក ជាងការដឹកនាំប្រទេសជាតិអោយរឹងមាំ ដោយមិនចាំបាច់ពឹងផ្អែកទៅលើរូបលោកតែម្នាក់ឯងនោះ៕
ការសម្ពោធសមិទ្ធផល ជារបៀបវារៈនយោបាយរបស់បក្សកាន់អំណាច
ប្រភពពី www.khmer.rfi.fr:
ឆ្នាំនេះក៏ដូចជាសព្វដងដែរ ប៉ុន្មានខែមុនការបោះឆ្នោតឈានចូលមកដល់ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តែងតែបង្ហាញមុខក្នុងពិធីសម្ពោធសមិទ្ធផលនានា ដូចជា ផ្លូវ ស្ពាន សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ ជាដើម។ ពិធីសម្ពោធសមិទ្ធិផលទាំងនោះត្រូវគេមើលឃើញថា គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រដ៏មានប្រសិទ្ធភាពមួយដែលគណបក្សកាន់អំណាចប្រើប្រាស់ដើម្បីទាក់ទាញអ្នកបោះឆ្នោត។ តើហេតុអ្វីបានជាសមិទ្ធផលនានាក្លាយជាគន្លឹះក្នុងការឃោសនារកសំឡេងឆ្នោតរបស់គណបក្សកាន់អំណាច ? ហើយតើការប្រើប្រាស់សមិទ្ធផលគ្រប់គ្រាន់ឬទេ សម្រាប់រក្សានិរន្តរភាពអំណាច ?
ប្រសិនបើគេមើលតែមួយភ្លែត ការសម្ពោធសមិទ្ធផលនានាពីសំណាក់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ហាក់ដូចជាគ្មានអ្វីប្លែកទេ ពីព្រោះវាជាព្រឹតិ្តការណ៍ដែលគេបានឃើញឡើងស៊ាំអស់ទៅហើយ។ ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើគេពិនិត្យឲ្យស៊ីជម្រៅ ពិធីសម្ពោធផ្លូវ ស្ពាន សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ ជាដើមនោះ គឺជារបៀបវារៈនយោបាយដ៏សំខាន់មួយរបស់គណបក្សកាន់អំណាច។ ជាពិសេស គឺការបើកសម្ពោធជាសេរីប៉ុន្មានខែមុនពេលបោះឆ្នោត គឺជាព្រឹត្តិការណ៍គួរឲ្យកត់សម្គាល់។ គេអាចនិយាយបានថា វត្តមានរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីក្នុងពិធីសម្ពោធសមិទ្ធផលទាំងនោះ គឺជាពេលវេលាដ៏សំខាន់ដើម្បីទាក់ទាញការគាំទ្រពីម្ចាស់ឆ្នោត ពីព្រោះនៅពេលដែលយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតផ្លូវការចូលមកដល់ បេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីគណបក្សកាន់អំណាចរូបនេះមិនបង្ហាញមុខឃោសនារកសំឡេងឆ្នោតទេ។
ជាការពិតណាស់ ការរំលេចសមិទ្ធផលនានាដែលសម្រេចបានក្នុងអាណត្តិដឹកនាំរបស់ខ្លួន គឺជារបៀបវារៈនយោបាយដ៏សំខាន់សម្រាប់មេដឹកនាំខ្មែរ។ ជាក់ស្តែង ឯកសារវីដេអូទាំងឡាយដែលបន្សល់ទុកពីរបបសង្គមរាស្ត្រនិយមរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រសម្តេចឳ នរោត្តម សីហនុ គឺជាភស្តុតាងស្រាប់។ សូម្បីតែក្នុងរបបខ្មែរក្រហមដ៏មហាប្រល័យ មហាបំផ្លិចបំផ្លាញ ក៏មេដឹកនាំសម័យនោះព្យាយាមថតឯកសារវីដេអូស្តីពីសកម្មភាពលើកទំនប់ ទប់ប្រឡាយ របស់ប្រជាជនដើម្បីបង្ហាញពីសមិទ្ធផលរបស់ខ្លួនដែរ។ សារនយោបាយដែលស្តែងចេញពីការបង្ហាញសមិទ្ធផលទាំងនោះគឺ អ្នកដឹកនាំប្រទេសចង់ប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋថា ខ្លួនបានធ្វើអ្វីៗជាច្រើនសម្រាប់បម្រើផលប្រយោជន៍របស់ពួកគេ។
សមិទ្ធផលហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសង្គមរឹតតែមានតម្លៃថែមទៀតសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ន ក្នុងបរិបទដែលប្រទេសជាតិរងការបំផ្លិចបំផ្លាញខ្ទេចខ្ទាំដោយរបបខ្មែរក្រហម។ នេះជាហេតុផលដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅតែអាចទាញយកប្រយោជន៍មិនចេះរីងស្ងួតពីថ្ងៃ៧ មករា និងសមិទ្ធផលនានាដែលកើតឡើងក្រោយរបបខ្មែរក្រហម។ ក្រៅពីហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្លូវ ស្ពាន សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ ដែលសុទ្ធសឹងជាសេចក្តីត្រូវការចាំបាច់សម្រាប់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ការកសាងសមិទ្ធផលក្នុងទីវត្តអារាមក៏ជាគោលដៅដែលគណបក្សកាន់អំណាចមិនដែលមើលរំលងដែរ ពីព្រោះសូមកុំភ្លេចថា ជាង៩០ ភាគរយនៃពលរដ្ឋខ្មែរគឺជាពុទ្ធសាសនិក។
ដូច្នេះ វត្តអារាមគឺជាទីកន្លែងដ៏សំខាន់បំផុតសម្រាប់ទាក់ទាញការគាំទ្រ។ អ៊ីចឹងហើយបានជាមន្ត្រីបក្សកាន់អំណាចចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងការកសាងវិហារ កុដិ សាលាឆទាន ឬក៏ហែកឋិនចូលវត្តមិនដែលដាច់។ រីឯការចែកអំណោយ ក៏បានផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់គណបក្សកាន់អំណាចមិនតិចដែរ។ យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ យុទ្ធសាស្ត្រទាំងនេះនឹងចុះថយឥទ្ធិពលបន្តិចម្តងៗ នៅខណៈដែលមហាជនទូទៅផ្តើមយល់ថា នេះជាកិច្ចការធម្មតារបស់រដ្ឋាភិបាលតែប៉ុណ្ណោះ។ ម្យ៉ាងទៀតផលអវិជ្ជមានទាំងឡាយដែលកើតចេញពីការអភិវឌ្ឍន៍ក៏ជាថ្នាំបន្សាបឥទ្ធិពលនៃយុទ្ធសាស្ត្របង្អួតសមិទ្ធផលរបស់បក្សកាន់អំណាចដែរ។ «គុណមួយរយសំពៅ ទោសមួយចូលទៅ រលាយគុណអស់» នេះជាទស្សនវិជ្ជាដែលគណបក្សកាន់អំណាចមិនអាចមើលស្រាលបានឡើយ ជាពិសេសនៅក្នុងបរិបទដែលគូប្រកួតរបស់ខ្លួនមានកម្លាំងកាន់តែខ្លាំងជាងមុន។
ដូច្នេះ ដើម្បីរក្សាប្រៀបខ្លាំងរយៈពេលយូរអង្វែង និងមិនចេះហួសសម័យ ក្រុមអ្នកវិភាគបានមើលឃើញថា គណបក្សកាន់អំណាចគួរងាកមកគិតគូរពីការកែតម្រូវចំណុចអវិជ្ជមានរបស់ខ្លួនជាចាំបាច់។ មានបញ្ហាជាច្រើន ដែលហាក់ដូចជាមិនពិបាកដោះស្រាយសោះ តែវាបែរជាក្លាយជារឿងរ៉ាំរ៉ៃស្រាយមិនចេញទៅវិញ។ រីឯរឿងខ្លះដែលមិនគួរកើតទាល់តែសោះនោះ ក៏អាចកើតឡើងបានដែរ។ ទាំងនេះសបញ្ជាក់ឲ្យឃើញពីចន្លោះប្រហោងខាងយុទ្ធសាស្ត្រដ៏គួរឲ្យកត់សម្គាល់របស់គណបក្សកាន់អំណាច ដែលចាំបាច់ត្រូវមានការកែតម្រូវ ពីព្រោះចំណុចអវិជ្ជមានទាំងនោះ គឺជាអាវុធដ៏មានប្រសិទ្ធភាពរបស់បក្សប្រឆាំងក្នុងការធ្វើឲ្យលុបបាត់សមិទ្ធផលនានារបស់រដ្ឋាភិបាល៕
សាលាក្តីខ្មែរក្រហម ៖ គម្រោងកូដកម្មនៅថ្ងៃទី១ មេសាត្រូវបានបញ្ចៀស
ប្រភពពីwww.khmer.rfi.fr:
បញ្ហាថវិកានៅឯសាលាក្តីខ្មែរក្រហមមានការវិវឌ្ឍន៍មួយជំហានទៀតនៅថ្ងៃសៅរ៍នេះ។ រដ្ឋបាលរបស់សាលក្តីបានប្រកាសបន្តកិច្ចសន្យាការងារដល់បុគ្គលិកជនជាតិខ្មែរទាំងអស់សម្រាប់ឆ្នាំ ២០១១។ រីឯប្រាក់ខែចាប់ពីខែមករាដល់ខែមីនាដែលសាលាក្តីបានជំពាក់ពួកគេនោះនឹងត្រូវបើកជូនគ្រប់ចំនួននៅសប្តាហ៍ក្រោយ។ ដំណោះស្រាយនេះបានធ្វើឡើងដើម្បីទប់ស្កាត់កូដកម្មដែលក្រុមបុគ្គលិកខ្មែរគ្រោងធ្វើជាថ្មីនៅថ្ងៃចន្ទ ទី១ ខែមេសាដើមសប្តាហ៍ក្រោយ។
គម្រោងធ្វើកូដកម្មដែលក្រុមបុគ្គលិកខ្មែរផ្នែកបកប្រែភាសាគ្រោងបន្តធ្វើជាថ្មីទៀតនៅថ្ងៃចន្ទ ទី១ ខែមេសាត្រូវបានបញ្ចៀសហើយ។ ការបញ្ចប់គម្រោងធ្វើកូដកម្មនេះបានធ្វើឡើង បន្ទាប់ពីរដ្ឋបាលសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានសម្រេចបន្តកិច្ចសន្យាការងារថ្មីសម្រាប់ឆ្នាំ២០១៣ ដល់បុគ្គលិកជនជាតិខ្មែរទាំង ២៧០នាក់។ នេះបើយោងតាមការអះអាងរបស់លោក នេត្រ ភក្ត្រា អ្នកនាំពាក្យសាលាក្តីខ្មែរក្រហមដែលបានប្រាប់វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិនៅថ្ងៃសៅរ៍នេះ។ កាលពីថ្ងៃសុក្រម្សិលមិញ លោកស្រី Silvia Cartwright ចៅក្រមអន្តរជាតិបានប្រកាសនៅក្នុងអង្គសវនាការថា ប្រាក់បៀវត្សរបស់បុគ្គលិកជនជាតិខ្មែរចាប់ពីខែមករាដល់ខែមេសានឹងត្រូវបានធានាបើកជូនគ្រប់ចំនួន។ នៅថ្ងៃសៅរ៍នេះ រដ្ឋបាលសាលាក្តីក៏បានសន្យាថា ប្រាក់ខែចាប់ពីខែមករាដល់ខែមីនាដែលសាលាក្តីជំពាក់បុគ្គលិកជនជាតិខ្មែរនោះនឹងត្រូវបើកសងវិញគ្រប់ចំនួននៅសប្តាហ៍ក្រោយ។ រីឯប្រាក់ខែសម្រាប់ខែមេសានឹងត្រូវបើកតាមធម្មតានៅដំណាច់ខែ។ គួររម្លឹកថា បុគ្គលិកជនជាតិខ្មែរផ្នែកបកប្រែភាសាបាននាំគ្នាធ្វើកូដកម្មមិនធ្វើការកាលពីថ្ងៃទី៤ មីនា បន្ទាប់ពីពួកគេមិនទទួលបានប្រាក់ខែចំនួន ៣ខែ។ រហូតដល់ថ្ងៃទី១៨ មីនា ពួកគេបានយល់ព្រមចូលធ្វើការវិញ បន្ទាប់ពីមានការសន្យាថា ពួកគេនឹងទទួលបានប្រាក់ខែខែធ្នូឆ្នាំ ២០១២ ។ ប្រាក់ខែនេះបានបើកមែនកាលពីថ្ងៃទី២១ មីនា។ ប៉ុន្តែក្រុមបុគ្គលិកទាំងនោះបានគំរាមថា នឹងធ្វើកូដកម្មជាថ្មីនៅថ្ងៃទី១ ខែមេសា ប្រសិនបើពួកគេមិនបានបើកប្រាក់ខែ ៣ខែដើមឆ្នាំ ២០១៣ ទេនោះ។ ការបន្តកិច្ចសន្យាការងារ និងការសងប្រាក់ខែដែលជំពាក់ គឺជាលក្ខខណ្ឌធំៗពីរដែលក្រុមបុគ្គលិកផ្នែកបកប្រែភាសានៃសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានសុំឲ្យរដ្ឋបាលរបស់សាលាក្តីនេះដោះស្រាយជាថ្នូរនឹងការបញ្ចប់កូដកម្ម។ ឥឡូវនេះ បញ្ហាត្រូវបានដោះស្រាយហើយ ។ ប៉ុន្តែ ថវិកាសម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាប្រាក់ខែបុគ្គលិកជនជាតិខ្មែរនៅពេលនេះគ្រាន់តែជាមូលនិធិសង្គ្រោះបន្ទាន់របស់អង្គការសហប្រជាជាតិដោយប្រើប្រាស់ថវិកាភាគីអន្តរជាតិដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាមួយគ្រាតែប៉ុណ្ណោះ។ រីឯគម្រោងថវិកាពិតប្រាកដសម្រាប់ដំណើរការឆ្នាំ ២០១៣ សម្រាប់ភាគីកម្ពុជានៅតែមិនទាន់មានដដែល៕
គម្រោងធ្វើកូដកម្មដែលក្រុមបុគ្គលិកខ្មែរផ្នែកបកប្រែភាសាគ្រោងបន្តធ្វើជាថ្មីទៀតនៅថ្ងៃចន្ទ ទី១ ខែមេសាត្រូវបានបញ្ចៀសហើយ។ ការបញ្ចប់គម្រោងធ្វើកូដកម្មនេះបានធ្វើឡើង បន្ទាប់ពីរដ្ឋបាលសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានសម្រេចបន្តកិច្ចសន្យាការងារថ្មីសម្រាប់ឆ្នាំ២០១៣ ដល់បុគ្គលិកជនជាតិខ្មែរទាំង ២៧០នាក់។ នេះបើយោងតាមការអះអាងរបស់លោក នេត្រ ភក្ត្រា អ្នកនាំពាក្យសាលាក្តីខ្មែរក្រហមដែលបានប្រាប់វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិនៅថ្ងៃសៅរ៍នេះ។ កាលពីថ្ងៃសុក្រម្សិលមិញ លោកស្រី Silvia Cartwright ចៅក្រមអន្តរជាតិបានប្រកាសនៅក្នុងអង្គសវនាការថា ប្រាក់បៀវត្សរបស់បុគ្គលិកជនជាតិខ្មែរចាប់ពីខែមករាដល់ខែមេសានឹងត្រូវបានធានាបើកជូនគ្រប់ចំនួន។ នៅថ្ងៃសៅរ៍នេះ រដ្ឋបាលសាលាក្តីក៏បានសន្យាថា ប្រាក់ខែចាប់ពីខែមករាដល់ខែមីនាដែលសាលាក្តីជំពាក់បុគ្គលិកជនជាតិខ្មែរនោះនឹងត្រូវបើកសងវិញគ្រប់ចំនួននៅសប្តាហ៍ក្រោយ។ រីឯប្រាក់ខែសម្រាប់ខែមេសានឹងត្រូវបើកតាមធម្មតានៅដំណាច់ខែ។ គួររម្លឹកថា បុគ្គលិកជនជាតិខ្មែរផ្នែកបកប្រែភាសាបាននាំគ្នាធ្វើកូដកម្មមិនធ្វើការកាលពីថ្ងៃទី៤ មីនា បន្ទាប់ពីពួកគេមិនទទួលបានប្រាក់ខែចំនួន ៣ខែ។ រហូតដល់ថ្ងៃទី១៨ មីនា ពួកគេបានយល់ព្រមចូលធ្វើការវិញ បន្ទាប់ពីមានការសន្យាថា ពួកគេនឹងទទួលបានប្រាក់ខែខែធ្នូឆ្នាំ ២០១២ ។ ប្រាក់ខែនេះបានបើកមែនកាលពីថ្ងៃទី២១ មីនា។ ប៉ុន្តែក្រុមបុគ្គលិកទាំងនោះបានគំរាមថា នឹងធ្វើកូដកម្មជាថ្មីនៅថ្ងៃទី១ ខែមេសា ប្រសិនបើពួកគេមិនបានបើកប្រាក់ខែ ៣ខែដើមឆ្នាំ ២០១៣ ទេនោះ។ ការបន្តកិច្ចសន្យាការងារ និងការសងប្រាក់ខែដែលជំពាក់ គឺជាលក្ខខណ្ឌធំៗពីរដែលក្រុមបុគ្គលិកផ្នែកបកប្រែភាសានៃសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានសុំឲ្យរដ្ឋបាលរបស់សាលាក្តីនេះដោះស្រាយជាថ្នូរនឹងការបញ្ចប់កូដកម្ម។ ឥឡូវនេះ បញ្ហាត្រូវបានដោះស្រាយហើយ ។ ប៉ុន្តែ ថវិកាសម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាប្រាក់ខែបុគ្គលិកជនជាតិខ្មែរនៅពេលនេះគ្រាន់តែជាមូលនិធិសង្គ្រោះបន្ទាន់របស់អង្គការសហប្រជាជាតិដោយប្រើប្រាស់ថវិកាភាគីអន្តរជាតិដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាមួយគ្រាតែប៉ុណ្ណោះ។ រីឯគម្រោងថវិកាពិតប្រាកដសម្រាប់ដំណើរការឆ្នាំ ២០១៣ សម្រាប់ភាគីកម្ពុជានៅតែមិនទាន់មានដដែល៕
គណបក្សសង្រ្គោះជាតិអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលវែកមុខឃាតករបោកគ្រាប់បែកកាលពី១៦ឆ្នាំមុន
ប្រភពពីwww.khmer.rfi.fr:
គណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលកើតចេញពីគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស និងគណបក្សសមរង្ស៊ីបានអំពាវនាវកាលពីព្រឹកមិញ ឲ្យរដ្ឋាភិបាលវែកមុខឃាតករបោកគ្រាប់បែកកាលពី១៦ឆ្នាំមុន នៅក្បែរអតីតអគាររដ្ឋសភាចាស់ ដែលកាលណោះបានសម្លាប់មនុស្សជាង ១០នាក់ និងបង្កអោយរបួសជាង១០០នាក់។ ក្រសួងមហាផ្ទៃបានស្វាគមន៍ការអំពាវនាវរបស់គណបក្សប្រឆាំងដោយបញ្ជាក់ថា ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងរដ្ឋាភិបាលមិនទាន់បានបិទបញ្ចប់សំណុំរឿងនេះនៅឡើយទេ៕
ព្យុះចិត្តស្រឡាញ់ អក្សរសាស្រ្តជាតិ ជំរុញកូនខ្មែរ ក្រោមម្នាក់ សម្រេចមហិច្ឆតា បង្កើតពុម្ពអក្សរខ្មែរ
ភ្នំពេញៈ រស់នៅលើទឹកដីក្រោមអណានិគមគ្មាន វាសនា បានរៀនអក្សរសាស្រ្តជាតិរបស់ខ្លួនឲ្យ
បាន ស្រួលឡើយ តែផ្ទុយទៅវិញ ការរស់ក្រោមនឹមត្រួតត្រា កៀបសង្កត់រឹតត្បឹតនេះ បានជំរុញឲ្យ
យុវជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោមម្នាក់ បាន តស៊ូពុះពារសិក្សាអក្សរខ្មែរចេះស្ទាត់ ថែមទាំងបានស្រាវជ្រាវ
រហូតបានបង្កើត ជាពុម្ពអក្សរខ្មែរ ដែលប្រជាពលរដ្ឋ កម្ពុជាជាច្រើន បាននិងកំពុងប្រើប្រាស់រាល់ថ្ងៃ
ហៅដោយសាមញ្ញថា Font Unicode។
ស្ថាបនិកពុម្ពអក្សរខ្មែរយូនីកូដ ដែលកំពុងរស់លាក់ខ្លួនយ៉ាងស្ងៀមស្ងាត់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មាន
មនុស្សមិន ច្រើននោះទេ ដែលបានស្គាល់រូបលោក ខណៈ ដែលពួក គេ កំពុង នឹង ប្រើ ប្រាស់ ជា រៀងរាល់ថ្ងៃនូវសមិទ្ធ ផល ដ៏វិ សេសវិសាលរបស់គាត់ ដើម្បីបម្រើការងាររបស់ពួកគេ។
ក្នុងវ័យ ៤២ឆ្នាំ សម្បុរស្រអែម មាឌដំបង ស្ថាបនិកពុម្ពអក្សរយូនីកូដជាកូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម លោក
ដាញ់ ហុង ពី ក្នុងហាងកាហ្វេមួយកន្លែងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ បានរៀបរាប់ពីដំណើរដើមទង នៃការ
បង្កើតពុម្ពអក្សរខ្មែរថា ជាខ្មែរ កម្ពុជាក្រោម ដែលមានឈាមជ័រជាខ្មែរអារម្មណ៍ និងផ្នត់គំនិតរបស់
លោកបានដិតដាមជាប់ជាមួយអក្សរខ្មែរ ទោះបីការរស់លើដីកំណើត ដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាល
វៀតណាម ហាមរូបលោកសិក្សាអក្សរខ្មែរយ៉ាងណាក្តី តែលោកបានលួចរៀនពីឪពុក និងព្រះសង្ឃ
នៅតាមទីអារាមរហូតបានចេះចាំអក្សរសាស្រ្តជាតិរបស់ខ្លួន និង អាចប្រើជាផ្លូវការបាន។
ជាមួយនឹងស្នាមញញឹមតិចៗ ក្នុងសំដីរដឹនជាអ្នកខេត្តពល្លាវ កម្ពុជាក្រោម ដាញ់ ហុង បានរៀបរាប់
បន្តថា ពេលលោកសិក្សានៅមហាវិទ្យាល័យ ផ្នែកច្បាប់ក្នុងទីក្រុងព្រៃនគរ ដែលវៀតណាម ហៅថា
ហូជីមិញ នោះ លោកបានឃើញប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា បានទៅជួលក្រុមហ៊ុនវៀតណាមបង្កើតពុម្ពអក្សរ
ខ្មែរ ក្នុងនាមជាខ្មែរ តែមិនអាចធ្វើខ្លួនឯងបាន ហើយរត់ទៅពឹងគេនេះហើយ ធ្វើឲ្យរូបលោកមានអារម្ម-
ណ៍ឈឺចាប់ ព្រមទាំងចាប់ផ្តើម សិក្សាស្រាវជ្រាវរហូតបង្កើតនូវពុម្ពអក្សរខ្មែរយូនីកូដ នេះឡើង ដើម្បី
ប្រើប្រាស់ផ្ទាល់ខ្លួន ជាជំហ៊ានដំបូង។
លោកបានបញ្ជាក់ជាមួយនឹងស្នាមញញឹមថា «ដំបូងឡើយគ្មានបំណងចង់បង្កើតប្រើប្រាស់អីទូលំទូ-
លាយដូច្នេះទេ គ្រាន់តែចង់ថាស្រាវជ្រាវធ្វើយ៉ាងម៉េចឲ្យពុម្ពអក្សរខ្មែរវាស្រួលសម្រាប់ប្រើខ្លួនឯង ខ្ញុំក៏
ចេះតែស្រាវជ្រាវទៅ។ លុះ ដល់ឆ្នាំ២០០២ ខ្ញុំបានឡើងមកប្រទេសកម្ពុជាធ្វើការជាមួយអង្គការ និង
បន្តស្រាវជ្រាវពីវិធីបង្កើតពុម្ពអក្សរខ្មែរនេះ ទៀត»។
ទោះបីជា ហុង បានបង្កើតពុម្ពអក្សខ្មែរយូនីកូដ ដោយខ្លួនឯងប្រើបានក្តី តែមិនទាន់ត្រឹមត្រូវទៅតាម
បច្ចេកទេស នៅឡើយទេ លុះដល់ឆ្នាំ២០០២ យុវជនខ្មែរក្រោមម្នាក់នេះ បានមានឱកាសត្រូវបានក្រុម
ហ៊ុន Microsoft ដែល មានស្នាក់ការនៅប្រទេសអាមេរិក ហៅទៅសិក្សាបច្ចេកទេសបន្ថែមរយៈពេល
២សប្តាហ៍ ដើម្បីបំពេញនូវចំណុច ខ្វះខាត។
លោក ហុង បានបញ្ជាក់យ៉ាងដូច្នេះ «ដំបូងយើងអាចបង្កើតបានហើយ តែវាមិនទាន់ស្តង់ដារយើងក៏
ទៅរៀនជា មួយគេពីបច្ចេកទេស ថាធ្វើយ៉ាងម៉េចឲ្យវាដើរស្រួល និងត្រូវទៅតាមស្តង់ដាររបស់វា»។
បន្ទាប់ពីទទួលបានវគ្គបណ្តុះបណ្តាលជំនាញបន្ថែមពីក្រុមហ៊ុន Microsoft ហើយនោះ ហុង ដែលមាន
ឪពុកម្តាយ ជាខ្មែរកម្ពុជាក្រោម និងជាកូនទី៦ ក្នុងចំណោមបងប្អូន៨នាក់នោះ បានត្រឡប់មកប្រទេស
កម្ពុជាវិញ រូបលោកចាប់ផ្តើមប្រឡូកបង្កើតពុម្ពអក្សរខ្មែរយូនីកូដនេះឡើង នឹងដាក់តាមបណ្តាញប្រព័ន្ធ
អ៊ីនធើណេតឲ្យគេទាញយក (download) ទៅប្រើប្រាស់ដោយសេរី។
ទោះជា ដាញ់ ហុង បានបង្កើតពុម្ពអក្សរខ្មែរ ចែកជូនប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងសកលលោកប្រើប្រាស់ដោយ
សេរីយ៉ាង ណាក្តី តែមានមនុស្សមិនច្រើនទេ ដែលបានស្គាល់រូបលោកនោះ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណឹងទេក្នុង
ជំហានដំបូង នៃការ បង្កើតពុម្ពអក្សរខ្មែរនេះ មានមនុស្សជាច្រើន បានបន្ទុចបង្អាក់ និងរិះគន់ថា ពុម្ព
អក្សរខ្មែរយូនីកូដរបស់លោក ប្រើ មិនត្រឹមត្រូវ ពោលគឺមានអ្នកតាមច្រណែន និងនិន្ទារូបលោកតែ
ម្តង។
លោក ហុង បានបញ្ជាក់ថា «យើងបង្កើតទៅគេថា យើងនឹងខុសចេះខុសចុះ តែពេលនេះអ្នកដែល
រិះគន់ ណុង គេ បានបង្កើតដែរ ហើយគេថែមទាំងអះអាងថា Font អក្សរហ្នឹងគេជាអ្នកបង្កើត តាមពិត
ទៅខ្ញុំជាអ្នកបង្កើតទាំងអស់ ហ្នឹង»។
ទោះបីជាមានរឿងរកាំរកូសជាឧបសគ្គក្តី តែក៏មិនមែនមានន័យថា ធ្វើឲ្យយុវជនខ្មែរក្រោមម្នាក់នេះ
ចុះចាញ់នោះ ដែរ គឺលោកនៅតែបន្តស្រាវជ្រាវបង្កើតពុម្ពអក្សរយូនីកូដនេះរហូតមក ជាពិសេសធ្វើ
យ៉ាងណាសម្រួលឲ្យប្រើបាន ជាមួយនឹងប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា ដែលទើបចេញថ្មីៗ ដូចជាប្រើតាមគេហ-
ទំព័រ ប្រើលើទូរស័ព្ទអាយហ្វូន អាយផេត និងជាមួយ Browser ផ្សេងៗទៀតរហូតដល់ដាក់លើគេហ-
ទំព័រហ្គូហ្គោលថែមទៀតផង។
ជាមួយនឹងស្នាមញញឹមប្រកបដោយមោទនភាពក្នុងនាមជាអ្នកជោគជ័យលើការស្រាវជ្រាវរបស់ខ្លួន
កូនខ្មែរក្រោម ម្នាក់នេះ បានបញ្ជាក់ថា «យើងខំធ្វើឲ្យវាប្រើទៅស្គាល់ Font អក្សរខ្មែរនៅលើប្រព័ន្ធ
ទូរស័ព្ទស្មាតហ្វូនដូចជា អាយ ហ្វូន អាយភេត និងប្រព័ន្ធអេនឌ្រយផ្សេងៗ នឹងហើយជាកិច្ចសហការ
រវាងខ្ញុំជាមួយនិងហ្គូហ្គោល»។
ងាកទៅកុមារភាព និងប្រវត្តិ នៃការសិក្សាស្ថាបនិកពុម្ពអក្សរខ្មែរ ជាខ្មែរ កម្ពុជាក្រោមរូបនេះវិញម្តង។
កុមារ ហុង ទោះបីជាកើតក្នុងត្រកូលគ្រួសារជាកសិករ និងរស់ក្រោមអណានិគមវៀតណាមយ៉ាងណា
ក្តី តែគេហាក់ដូចជាមិន សូវមានប្រវត្តិជូរចត់ ឈឺចាប់ និងវេទនាប៉ុន្មាននោះទេ។
ជាមួយនឹងអាវដៃខ្លី ពណ៌ប្រផេះ អង្គុយលើសាឡុងពណ៌ឈាមជ្រូក ក្នុងហាងកាហ្វេកណ្តាលរាជធានី
ភ្នំពេញ ដោយកែវភ្នែកបាញ់ទម្លុះកញ្ចក់វែនតា ដ៏ក្រាស់របស់លោក បានបញ្ជាក់ប្រាប់ថា ការសិក្សានៅ
កម្ពុជាក្រោមមិន ងាយស្រួលនោះទេ កូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមិនមែនអាយុ ៥-៦ឆ្នាំអាចចូលរៀនបាននោះ
ទេ លុះតែក្លាហាន ចេះវាយ ចេះតប់ទើបអាចទៅរៀនបាន។ ត្រង់នេះ ហុង ចង់បញ្ជាក់ថា ព្រោះក្រោម
អាណានិគម គឺមានក្មេងៗជាជនជាតិវៀតណាមតែងតែធ្វើបាប ដូច្នេះយើងត្រូវតែចេះការពារខ្លួនឯង។
ក្នុងកុមារភាព ហុង តែងតែចំណាយ ពេលដើរ រាប់សិបគីឡូម៉ែត្រ ដើម្បីទៅសិក្សា ហើយ ហុង គ្មានឱ
កាសបានរៀនអក្សរខ្មែរ ដែលជាអក្សរជាតិរបស់ខ្លួននោះទេ បើមិនលួចរៀនជាមួយឪពុក និងនៅតាម
វត្តទេ គ្មានថ្ងៃចេះអក្សរសាស្ត្រខ្មែរឡើយ ហើយបើយើងមិនរស់ក្នុងស្ថាន ភាពបែបនឹង ក៏មិនចេះតស៊ូ
ដែរ។
ជាមួយនឹងការសិក្សាដ៏វែងឆ្ងាយ ហុង បានបញ្ចប់មហាវិទ្យាល័យផ្នែកច្បាប់នៅទីក្រុងព្រៃនគរ ហើយ
បម្រើការនៅ ក្នុងរដ្ឋការវៀតណាមរយៈពេល៣ឆ្នាំថែមទៀតផង។ តែដោយសារតែការមានអារម្មណ៍
ថា ខ្លួនរស់ និងធ្វើការ ប្រៀបដូច ជាជនអន្តោប្រវេសន៍នៅលើដីកំណើតរបស់ខ្លួននោះ ហុង ក៏សម្រេច
ចិត្តមកស្វែងរកការងារធ្វើ នៅរាជ ធានីភ្នំពេញ ក្នុងឆ្នាំ២០០០ ។
ត្រង់ចំណុចនេះ ហុង បញ្ជាក់ថា «យើងរស់តាមបែបអន្តោប្រវេសន៍ យើងបង្ខំចិត្តធ្វើគ្រប់បែបយ៉ាង
មិនមែនធ្វើតែ មួយមុខបាននោះទេ ដូចយួនគេរៀននៅនឹង គេរៀនច្បាប់គេដឹងតែចេញមកធ្វើការ
ខាងច្បាប់តែយើងអត់បានទេ ការងាររដ្ឋ មិនសមស្របសម្រាប់ជីវភាពឡើយ»។
បន្ទាប់ពីហែលឆ្លងឆាកជីវិតដ៏វែងឆ្ងាយរហូតដល់បច្ចុប្បន្នជាមួយនឹងការងារជាអ្នកបច្ចេកទេសបង្កើត
ពុម្ពអក្សរខ្មែរ ហុង បានបញ្ជាក់ថា លោកបានបង្កើតពុម្ពអក្សរខ្មែររហូតដល់ជាង១០០ ដោយដាក់បម្រើ
តាមអង្គការ ក្រុមហ៊ុន ឯកជននានា។ រាល់ថ្ងៃពុម្ពអក្សរដែលគេប្រើស្ទើរតែគ្រប់គ្នា ប្រើដោយសេរីនោះ
មានដូចជាប្រភេទពុម្ពអក្សរ ឬ font khmer Os, khmer Os battambang… ឬក៏ប្រភេទ kh battambong
kh Moul…។ល។
ទោះបីជាយ៉ាងណាស្ថិតនៅក្នុងវ័យ៤២ ហុង មានភរិយាជាអ្នកខេត្តកណ្តាល និងមានបុត្រីម្នាក់ ជាចំ
ណងដៃទៅ ហើយ បន្ទាប់ពីជ្រើសរើសយកអាពាហ៍ពិពាហ៍កាលពីឆ្នាំ២០០៨។ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ
ស្ថាបនិកពុម្ពអក្សរខ្មែរ ដាញ់ ហុង នៅតែបន្តមហិច្ឆតារបស់ខ្លួន ព្យាយាមស្រាវជ្រាវថែមទៀត ធ្វើយ៉ាង
ណាឲ្យអក្សរខ្មែរកាន់តែងាយ ស្រួលប្រើជាមូយឧបករណ៍បច្ចេក វិទ្យាទំនើបៗ ដែលទើបនឹងចេញថ្មី
សម្រាប់បម្រើតម្រូវការប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។
ទោះបីជាបង្កើតស្នាដៃដ៏ធំធេងយ៉ាងនេះក្តី តែលោក ដាញ់ ហុង មិនចង់បញ្ចេញមុខ ឬបញ្ចេញឈ្មោះ
នោះទេ ព្រោះតែ ហុង គិតថា ធ្វើដើម្បីកូនខ្មែរ ជាតិខ្មែរ និងដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារដោយសាមញ្ញ
ជាការស្រេច លោក មិនចង់ចេញមុខចេញមាត់នោះទេ។
ស្ថាបនិកលាក់ប្រវត្តិ ព្រោះអតីតកាលជាខ្មែរកម្ពុជាក្រោម រស់ដោយការហ៊ុំព័ទ្ធតាមដានពីរដ្ឋការវៀត
ណាមរូបនេះ បានថ្លែងអំពាវនាវឲ្យកូនខ្មែរទាំងអស់ ព្យាយាមសិក្សាស្វែងយល់ពីបច្ចេកវិទ្យានិងប្រើ
ប្រាស់ពុម្ពអក្សរខ្មែរយូនីកូដ ទាំងអស់គ្នា ហើយព្យាយាមស្រាវជ្រាវបង្កើតនូវគំនិតថ្មីៗ បន្ថែមទៀត
សម្រាប់ជាស្នាដៃ និងកិត្តិស័ព្ទរបស់ជាតិ៕
ចៅក្រម៖ លោក នួន ជា មានកាយសម្បទានិងបញ្ញាស្មារតីគ្រប់គ្រាន់
ប្រភពពី www.khmer.rfir.fr:
នៅព្រឹកថ្ងៃសុក្រទី២៩ មីនានេះ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងរបស់តុលាការខ្មែរក្រហម បានចេញសេចក្តីសម្រេចផ្ទាល់មាត់ថា លោក នួន ជា អាយុ ៨៦ ឆ្នាំ មានកាយសម្បទានិងសតិបញ្ញាស្មារតីគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីចូលរួមសវនាការកាត់ទោសរូបលោក។ អង្គជំនុំជម្រះក៏បានរក្សាការសម្រេចរបស់ខ្លួនក្នុងការបំបែកកិច្ចដំណើរការសវនាការលើសំណុំរឿង០០២។ សំណុំរឿង០០២នឹងបន្តបើកសវនាការឡើងវិញ ចាប់ពីព្រឹកថ្ងៃទី៨ មេសា ដើម្បីបន្តស្តាប់សក្ខីកម្មរបស់សាក្សី។ក្នុងសេចក្តីសម្រេចដែលប្រកាសផ្ទាល់មាត់ នៅព្រឹកមិញ លោកចៅក្រម និល ណុន ប្រធានអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងរបស់តុលាការខ្មែរក្រហមបានសម្រេចថា អតីតបងទី២ លោក នួន ជា អាយុ៨៦ឆ្នាំ មានសម្បទានិងសតិបញ្ញាស្មារតីគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីនាំខ្លួនលោកមកចូលរួមសវនាការ។
លោកចៅក្រម និល ណុន បានប្រកាសថា "ថ្វីត្បិតជនជាប់ចោទ នួន ជា មានអាយុច្រើននិងមានសុខភាពផ្លូវកាយទន់ខ្សោយក៏ដោយ ក៏របាយការណ៍ និងសក្ខីកម្មនាពេលថ្មីៗរបស់អ្នកជំនាញវេជ្ជសាស្ត្រដែលតុលាការបានចាត់តាំង បានបញ្ជាក់ច្បាស់ថា ជនជាប់ចោទ នួន ជា នៅតែមានសម្បទាចូលរួមសវនាការប្រកបដោយអត្ថន័យ។ ផ្អែកលើការសន្និដ្ឋានរបស់អ្នកជំនាញ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងតម្កល់នូវសេចក្តីសម្រេចរបស់ខ្លួន ពីពេលកន្លងទៅ ដែលបានថា ជនជាប់ចោទ នួន ជា មានកាយសម្បទានិងសតិបញ្ញាស្មារតីគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការចូលរួមសវនាការ"។
នៅក្នុងបន្ទប់សវនាការនៅព្រឹកថ្ងៃសុក្រនេះ មិនមានវត្តមានរបស់លោក នួន ជា ឡើយ។ លោក នួន ជា ត្រូវបានគេអះអាងថាមានជំងឺ។ ក៏ប៉ុន្តែលោក ខៀវ សំផន អាយុ ៨១ ឆ្នាំ ត្រូវបានគេនាំខ្លួនចូលមកអង្គុយ កាន់បន្ទប់សវនាការ។
កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងរបស់តុលាការខ្មែរក្រហម បានបើកសវនាការលើសម្បទារបស់ជនជាប់ចោទ លោក នួន ជា និងការបំបែកកិច្ចដំណើរការសវនាការលើសំណុំរឿង០០២។ ការបំបែកសំណុំរឿង០០២ ក៏ត្រូវបានលោកចៅក្រម និល ណុន ប្រកាសរក្សាសេចក្តីសម្រេចរបស់ខ្លួនផងដែរ។ នោះគឺវិសាលភាពនៃសំណុំរឿង០០២/០១ ដំណាក់កាលដំបូង កំណត់ត្រឹមតែការជម្លៀសប្រជាជនដោយបង្ខំ និងក្រោយមក បានពង្រីកវិសាលភាពដល់ការសម្លាប់មនុស្ស ដែលបានប្រព្រឹត្តនៅទួលពោធិ៍ជ្រៃ។
ការសម្រេចដូច្នេះ ត្រូវបានលោកចៅក្រមបញ្ជាក់ថា ដើម្បីឲ្យដំណើរការកាត់ទោសលើអតីតមេខ្មែរក្រហម លោក នួន ជា និងលោក ខៀវ សំផន នៅក្នុងសំណុំរឿង០០២ធ្វើឡើងបានឆាប់រហ័សនិងមានប្រសិទ្ធភាព បន្ទាប់ពីមរណភាពរបស់លោក អៀងសារី។
ជាមួយគ្នានោះ លោកចៅក្រម និល ណុន ក៏បានប្រកាសថា សវនាការពិនិត្យភស្តុតាងលើសំណុំរឿង០០២/០១ អង្គជំនុំជម្រះនឹងលើកយកទៅធ្វើនៅព្រឹកថ្ងៃទី៨ ខែមេសា 
សាលាឧទ្ធរណ៍នឹងចេញសេចក្តីសម្រេចជុំវិញករណីលោកឈូក បណ្ឌិតនៅរសៀលថ្ងៃទី៤មីនា
ចៅក្រមតុលាការសាលាឧទ្ធរណ៍ បានប្រកាសថា ករណីតុលាការខេត្តស្វាយរៀង លើកលែងការចោទប្រកាន់លើលោក ឈូក បណ្ឌិត អតីតអភិបាលក្រុងបាវិត ក្នុងរឿងបាញ់ស្ត្រីកម្មករ ៣ នាក់ ឲ្យរងរបួសធ្ងន់ កាលពីថ្ងៃទី២០កុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១២ នឹងត្រូវប្រកាស នៅរសៀលម៉ោង ២ ថ្ងៃទី៤មីនា។ សេចក្តីសម្រេចរបស់ចៅក្រមដូច្នេះ បានធ្វើឡើង បន្ទាប់ពីសវនាការសួរដេញដោលលើសាក្សី ២០ នាក់ ស្ត្រីកម្មករជាជនរងគ្រោះ ៣ នាក់ និងការសាកសួរលោក ឈូក បណ្ឌិត ដែលបានធ្វើឡើង ចាប់តាំងពីព្រឹកថ្ងៃទី២៧កុម្ភៈម្សិលមិញ រហូតដល់រសៀលថ្ងៃទី២៨កុម្ភៈនេះ។
បន្ទាប់ពីស្តាប់សេចក្តីសន្និដ្ឋានពីគ្រប់ភាគី គឺភាគីមេធាវីការពារក្តីជនជាប់ចោទ មេធាវីការពារជនរងគ្រោះ ភាគីព្រះរាជអាជ្ញា ភាគីស្ត្រីកម្មករកាត់ដេររងគ្រោះ និងភាគីជនជាប់ចោទ គឺលោក ឈូក បណ្ឌិត នៅក្នុងសវនាការ នារសៀលថ្ងៃ២៨កុម្ភៈនេះ ចៅក្រមសាលាឧទ្ធរណ៍ បានប្រកាសថា សំណុំរឿងក្តីតុលាការខេត្តស្វាយរៀង លើកលែងការចោទប្រកាន់លើអតីតអភិបាលក្រុងបាវិត លោក ឈូក បណ្ឌិត ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍បាញ់ស្ត្រីកម្មករកាត់ដេរ ៣ នាក់ ឲ្យរងរបួសធ្ងន់នោះ នឹងត្រូវប្រកាសនៅរសៀលម៉ោង ២ ថ្ងៃចន្ទ ទី៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣។
សវនាការរយៈពេលពីរថ្ងៃមកនេះ មានការជជែកដេញដោលយ៉ាងច្រើន ដោយមានទាំងសាក្សីដាក់បន្ទុក និងសាក្សីដោះបន្ទុក សរុបរហូតដល់ ២០ នាក់ បានឆ្លើយបំភ្លឺអង្គសវនាការ នៅសាលាឧទ្ធរណ៍ ចាប់តាំងពីថ្ងៃ២៧កុម្ភៈ។
ក្រោយពីការសាកសួរសាក្សី នៅចុងម៉ោង ក្នុងសវនាការនៅព្រឹកមិញ មុនពេលផ្អាកសវនាការ ចៅក្រមបានអនុញ្ញាតឲ្យលោក ឈូក បណ្ឌិត និងសាក្សី ជាប៉ូលិស តទល់គ្នា ដើម្បីដោះសារ និងដាក់បន្ទុក។ សាក្សីជាប៉ូលិសរូបនោះ បានចង្អុលបង្ហាញច្បាស់ថា នៅថ្ងៃកើតហេតុ គឺថ្ងៃទី២០កុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១២ លោកបានឮស្នូរកាំភ្លើង ហើយគាត់ឃើញលោក ឈូក បណ្ឌិត កាន់កាំភ្លើង និងមើលទៅម្ខាងទៀត លោកឃើញស្ត្រីកម្មករដួលសន្លប់។
បន្ទាប់ពីសវនាការ លោក ឈូក បណ្ឌិត បដិសេធ មិនឆ្លើយនឹងសំណួររបស់អ្នកកាសែតទេ។ ក៏ប៉ុន្តែតាមការរៀបរាប់ក្នុងសវនាការ លោក ឈូក បណ្ឌិត បានលើកឡើងថា ក្នុងពេលកម្មករធ្វើកូដកម្មនោះ លោកបានកាន់កាំភ្លើងខ្លី បាញ់ឡើងលើ ហើយពេលនោះ ក៏មានការផ្អើល ឆោឡោ ហើយក្រោយមក ក៏មានគេរំដោះលោកចេញពីកន្លែងកើតហេតុ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស លោក អំ សំអាត ដែលបានតាមដានសវនាការ សង្ឃឹមថា សាលាឧទ្ធរណ៍ នឹងធ្វើការវិនិច្ឆ័យ ដើម្បីផ្តល់យុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះ ជាកម្មការិនីទាំង ៣ រូបនោះ។
ចំណែកស្ត្រីកម្មករកាត់ដេរ រងគ្រោះទាំង ៣ នាក់ នៅពេលបិទបញ្ចប់សវនាការ បានទាមទារសុំឲ្យតុលាការ ស្វែងរកយុត្តិធម៌ដល់ពួកគាត់ ជាពិសេសស្វែងរកមុខ អ្នកដែលបានបាញ់មកលើគាត់ ដើម្បីផ្តន្ទាទោស ចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ។
សូមរម្លឹកថា សាលាឧទ្ធរណ៍ បានលើកយកករណីអតីតអភិបាលក្រុងបាវិត លោក ឈូក បណ្ឌិត ដែលជាប់ចោទរឿងបាញ់ស្ត្រីកម្មករកាត់ដេរ ៣ នាក់ ឲ្យរបួសធ្ងន់ មកជំនុំជម្រះឡើងវិញ ចាប់តាំងពីព្រឹកថ្ងៃទី២៧ ខែកុម្ភៈ រហូតដល់រសៀលថ្ងៃ២៨កុម្ភៈ។
សំណុំរឿងក្តីនោះ កាលខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១២ ត្រូវបានព្រះរាជអាជ្ញា តុលាការខេត្តស្វាយរៀង សំរេចលើកលែងការចោទប្រកាន់លើលោក ឈូក បណ្ឌិត ដោយសំអាងថា មិនមានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់។ ក៏ប៉ុន្តែសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងក្រុមស្ត្រីកម្មករកាត់ដេររងគ្រោះ បានជំទាស់ ហើយក្រោយមកក៏បានប្តឹងឡើងមកកាន់សាលាឧទ្ធរណ៍៕
មតិជុំវិញការដាក់ឈ្មោះស្ពានអាកាសថ្មីថា "ស្ពានអាកាស ៧ មករា"
ប្រភពពីwww.rfa.org/khmer:
តាមប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ អ្នកកាន់អំណាចនៃរបបនយោបាយនីមួយៗ មិនត្រឹមតែប្ដូរឈ្មោះរបបនយោបាយ ដូរឈ្មោះប្រទេស ដូរទង់ជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេ សូម្បីតែឈ្មោះផ្លូវ ដែលជារបស់គ្មានវិញ្ញាណ ក៏ត្រូវដូរឈ្មោះថ្មីឲ្យដែរ។ស្ពានអា កាស ដែលទើបសាងសង់ហើយនៅស្តុបពេទ្យលោកសង្ឃ ក្រុងភ្នំពេញ គឺជាសមិទ្ធផលគមនាគមន៍មួយអស្ចារ្យរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សម្រាប់ឆ្នាំថ្មី ឆ្នាំ២០១២។ស្ពាននេះត្រូវបានគេសង់ហើយស្របពេលថ្ងៃខួបបុណ្យខួប ៧ មករា ចូលមកដល់។ ថ្ងៃ៧ មករា ជាថ្ងៃគណបក្សប្រជាជនកំណត់ថាជាថ្ងៃជ័យជំនះប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលគណបក្សប្រជាជនគាំទ្រដោយវៀតណាម បានផ្ដួលរំលំរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត។
ស្របពេលនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានសម្រេចប្រកាសដាក់ឈ្មោះស្ពានអាកាសនេះ ជាចំណងដៃឆ្នាំថ្មីសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជាទូទាំងប្រទេស ដោយភ្ជាប់ទៅន័យប្រវត្តិសាស្ត្រនយោបាយតែម្ដង ៖ «ខួប ៣៣ឆ្នាំ នឹងមានស្ពានចំណងដៃមួយ ឥឡូវគេហៅស្ពានអាកាស ៧ មករា ស្តុបពេទ្យលោកសង្ឃ។ គេហៅអ៊ីចឹងបាត់ទៅហើយ។ ឥឡូវសុំប្រកាសប្រសិទ្ធិនាមស្ពានអាកាសស្តុបពេទ្យលោកសង្ឃហ្នឹងទៅ ជាស្ពាន ៧ មករា តែម្ដងទៅ បើគេហៅអ៊ីចឹងទៅហើយ»។
សេចក្ដីប្រកាសនេះ បានធ្វើឲ្យមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង ដែលជាបក្សប្រជែងនយោបាយជាមួយបក្សប្រជាជនរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី មិនសប្បាយចិត្ត។
លោក យឹម សុវណ្ណ ដំណាងរាស្ត្រគណបក្ស សម រង្ស៊ី គិតថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានឆ្លៀតឱកាសទាញយកសមិទ្ធផលនេះទុកជាប្រយោជន៍បក្សប្រជាជនទៅវិញ ៖ «គួរណាស់តែស្ទាបស្ទង់ ធ្វើប្រជាមតិឲ្យមានមតិឯកភាពមួយ ដើម្បីដាក់ឈ្មោះលើសមិទ្ធផលដែលចេញពីខ្មែរទាំងអស់គ្នា ធ្វើបែបនេះដូចជាក្លាយទៅជាស្ពានរបស់គណបក្សទៅវិញ»។
ប្រវត្តិសាស្ត្រនយោបាយនៃប្រទេសកម្ពុជាបង្ហាញថា សមិទ្ធផលផ្លូវស្ពាន មានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លាបំផុត ដើម្បីជំរុញ និងលើកតម្កើងប្រជាប្រិយភាពរបស់របបនយោបាយមួយ ឬបក្សនយោបាយមួយ ក្នុងការទាក់ទាញអ្នកគាំទ្រ។ ដូច្នេះហើយទើបឈ្មោះអ្នកនយោបាយខ្មែរ និងបរទេសខ្លះត្រូវបានគេចារឈ្មោះនៅតាមដងវិថីសំខាន់ៗ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ តាំងពីឆ្នាំ១៩៥០ ជាង មកទល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ជាក់ស្ដែងដូចជាមហាវិថី សាល ឌឺហ្គោល (Charles de Gaulle) មហាវិថី ម៉ៅ សេទុង (Mao Tse Tung) មហាវិថីសេនាប្រមុខ គីម អ៊ីលស៊ុង មហាវិថីសហព័ន្ធរុស្ស៊ី មហាវិថីព្រះនរោត្តម មហាវិថីសុធារស ជាដើម។ ក្រៅពីនេះនៅមានឈ្មោះផ្លូវតូចៗ ច្រើនទៀត ដែលមានឈ្មោះជាបរទេស និងទាក់ទងនិងនយោបាយ។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា ការចារឈ្មោះដូច្នេះមានន័យជាកិត្តិយសនយោបាយ ជាការគោរព ទុកជាអនុស្សាវរីយ៍ ជាពិសេសជាការបង្ហាញសមិទ្ធផល។
ចំពោះការដាក់ឈ្មោះស្ពានអាកាស៧មករានេះ លោក បណ្ឌិត យល់ថា ជារឿងធម្មតាសម្រាប់អ្នកនយោបាយខ្មែរ ព្រោះថាមិនមានតែលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទេ ដែលធ្វើដូច្នេះ សូម្បីតែអ្នកនយោបាយខ្មែរជំនាន់មុនៗ ក៏បានធ្វើតៗ គ្នាដូច្នេះអស់ជិត ១០០ឆ្នាំ មកហើយដែរ។
លោកថា ទម្លាប់ដាក់ឈ្មោះអ្នកដឹកនាំ ឬរបបនយោបាយតាមទីសាធារណៈ ដូចជាដាក់ឈ្មោះតាមស្ពានថ្នល់ តាមសួនច្បារ អាគារសិក្សា ជាដើម នៅតែពេញនិយមចំពោះអ្នកនយោបាយខ្មែរបច្ចុប្បន្ន។ ក៏ប៉ុន្តែ ឈ្មោះទាំងនោះក៏ត្រូវបានគេដូរចុះដូរឡើងក្នុងរបបនយោបាយនីមួយៗ ចាប់តាំងពីជំនាន់អាណានិគមបារាំង និងក្រោយឆ្នាំ១៩៥៣ មកម្លេះ ៖ «ជាទូទៅ ដាក់ឈ្មោះវីរបុរសអ្នកឯទៀតៗឬអ្នកល្បីឈ្មោះដូចជានៅប្រទេស កម្ពុជាយើងនឹង។ មហាវិថីកម្ពុជាក្រោម ក៏ជាឧទាហរណ៍ក្នុងការប្ដូរឈ្មោះ គឺដើមឡើយកាលពីជំនាន់បារាំងឈ្មោះថាអាណាម ក្រោយមកដូរមកផ្លូវកម្ពុជាក្រោម នៅពេលវៀតណាមចូលឆ្នាំ១៩៧៩ បានដូរទៅជា មហាវិថី មិត្តភាពកម្ពុជាវៀតណាម ហើយមហាវិថីសំខាន់ៗផ្សេងទៀតបានដូរឈ្មោះទៅជាមេដឹកនាំ កុម្មុយនិស្ត ខាងសូវៀតនិងអឺរ៉ុបល្បីៗ»។
លោកបន្ថែមថា ក្នុងរបប ប៉ុល ពត មិនបានឲ្យតម្លៃមហាវិថីទេ ព្រោះរបបនេះផ្ដល់តម្លៃឲ្យកសិកម្ម ដូច្នេះរបប ប៉ុល ពត ដាក់ឈ្មោះទំនប់ប្រឡាយក្នុងន័យនយោបាយរបស់របបនេះជំនួសមហាវិថី។
ការដូរចុះដូរឡើងនេះបានធ្វើឲ្យឈ្មោះមហាវិថីខ្លះបាត់ឈ្មោះ ទេ តែក៏ធ្វើអ្នកដំណើរ ឬអ្នកភ្នំពេញខ្លះ តាមមិនទាន់ ច្រឡំឈ្មោះ ព្រោះដូរឈ្មោះច្រើនដងពេក។
អ្នករត់ម៉ូតូរ៉ឺម៉កកង់បីនៅភ្នំពេញម្នាក់ថ្លែងថា ជួនកាលគាត់ហាក់ដូចជាវង្វេង ច្រឡំឈ្មោះមហាវិថីពេលដឹកភ្ញៀវម្ដងៗ ៖ «ផ្លូវធំៗ ខ្ញុំស្គាល់ខ្លះ កន្លែងខ្លះខ្ញុំអត់ស្គាល់ខ្ញុំសួរគេ។ ខ្ញុំស្គាល់មហាវិថីមុន្នីរេត មហាវិថីនរោត្តម មហាវិថី ម៉ៅ សេទុង មហាវិថីសហព័ន្ធរុស្ស៊ី»។
ទោះយ៉ាងណា លោកថា អ្នកដំណើរភាគច្រើនមិនសូវហៅវិថីតាមឈ្មោះជាផ្លូវការទេ។ គេច្រើនហៅឈ្មោះចាស់ដែលគេធ្លាប់ហៅ ម្យ៉ាងទៀត ឈ្មោះវិថីពិបាកហៅ ព្រោះជាភាសាបរទេស ពិបាកធ្វើសំនៀងដូច ៖ «ខ្លះថាទៅផ្លូវមាត់ទន្លេ ខ្លះគេថា ទៅផ្លូវស៊ីសុវត្ថិ ខ្លះគេថាផ្លូវហាណូយ ខ្លះគេហៅសាមញ្ញថាផ្លូវដីហុយតែម្ដង»។
អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជខ្មែរមួយចំនួន បានរំលឹកថា ការដាក់ឈ្មោះវិថី នៅប្រទេសកម្ពុជា ក៏អាចបញ្ជាក់អំពីនិន្នាការនយោបាយរបស់អ្នកដឹកនាំខ្មែររាល់ជំនាន់ នៅសតវត្សទី២០ និង២១ដែរ គឺបានបង្ហាញថា អ្នកនយោបាយខ្មែរស្ទើរតែទាំងអស់មាននិន្នាការទោរទន់ទៅរករបប កុម្មុយនិស្ត លើកលែងតែលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ កាន់អំណាចឆ្នាំ១៩៧០ ដល់១៩៧៥ ដែលមាននិន្នាការលំអៀងទៅលោកសេរី ឬអាមេរិក។
លោក បណ្ដិត ឡៅ ម៉ុងហៃ រំលឹកថា ក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់គឺក្នុងឆ្នាំ១៩៦០ ជាង កម្ពុជាបានប្រកាសប្រកាន់ជំហរនយោបាយអព្យាក្រឹត្យ តែបើគេសង្កេតមើលឈ្មោះអ្នកដឹកនាំដែលចារឈ្មោះនៅតាមដងវិថី កម្ពុជា គឺសុទ្ធតែអ្នកដឹកនាំកុម្មុយនិស្ត។
ជាចុងបញ្ចប់ អ្នកវិភាគនយោបាយខ្មែរ បានចោទសួរថា ចុះបើអ្នកនយោបាយម្នាក់ៗ ពេលបានឡើងកាន់អំណាចចេះតែដូរឈ្មោះផ្លូវឈ្មោះមហាវិថីដូច្នេះ តើឈ្មោះស្ពានអាកាសដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីប្រសិទ្ធិនាមឲ្យ រួមទាំងឈ្មោះមហាវិថីច្រើនទៀត ដែលដាក់ឈ្មោះអ្នកនយោបាយខ្មែរ និងបរទេសទាំងអម្បាលមានហ្នឹង តើនឹងត្រូវគេដូរឈ្មោះទៅជាអ្វីទៀតទៅ ទៅអនាគត?
នាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនចូលរួមគោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធយុទ្ធជនពលីក្នុងសង្គ្រាមប្រឆាំងខ្មែរក្រហម
ប្រពភពី www.khmer.rfi.fr:
នៅព្រឹកថ្ងៃចន្ទ ទី២មករានេះ លោកនាយករដ្ឋម ន្ត្រី ហ៊ុន សែន ភរិយា កូនប្រុស រួមទាំងមន្ត្រីជា ន់ ខ្ពស់ផ្នែកយោធា និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមួ យក្រុម បានចូលរួមពិធីគោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធយុទ្ធជនពលីកម្ពុជា និងវៀតណាម នៅក្នុងសង្គ្រាមប្រឆាំងរបបខ្មែរក្រហម។ ក្នុងពិធីគោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធយុទ្ធជនពលីនៅទឹកដីវៀតណាម នាព្រឹកមិញ ដែលមានការចូលរួមពីនាយករដ្ឋមន្ត្រីវៀតណាម លោក ង្វៀន តាន់យ៉ុង ក៏មានការកាត់ខ្សែបូសម្ពោធ វិមានអនុស្សាវរីយ៍ ដើម្បីឧទ្ទិសដល់យុទ្ធជនពលីទាំងនោះផងដែរ។
គឺជាលើកដំបូងហើយ ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុនសែន បានដឹកនាំមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់យោធា និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ព្រមទាំងភរិយា និងកូនប្រុស ៣ នាក់របស់លោក ទៅចូលរួមជាសាធារណៈ និងផ្លូវការ ក្នុងពិធីគោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធយុទ្ធជនពលីកម្ពុជា និងវៀតណាម នៅលើទឹកដីវៀតណាម។ កន្លែងប្រារព្ធពិធី និងសម្ពោធវិមានអនុស្សាវរីយ៍បូជនីយដ្ឋាន ដើម្បីឧទ្ទិសដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធដល់យុទ្ធជនពលី ទាំងទាហានកម្ពុជា និងទាំងទាហានវៀតណាម ស្ថិតនៅឃុំឡុងយ៉ាវ ស្រុកឡុងខាញ់ ខេត្តដុងណាយ នៃសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុនសែន អះអាងថា មានសាកសពយុទ្ធមិត្តរបស់លោក ៤៩ នាក់ ត្រូវបានកប់នៅទីនោះ ដោយរកមិនទាន់ឃើញសាច់ញាតិនៅឡើយ រហូតដល់ថ្ងៃនេះ។ ទីតាំងនោះ ត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បង្កើតចលនាតស៊ូ ឈ្មោះថា អង្គភាព ១២៥ កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៨ ដែលជាចំនុចចាប់ផ្តើមដំបូង នៃចលនាតស៊ូចេញពីប្រទេសវៀតណាម ដើម្បីផ្តួលរំលំរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម និងឈានទៅដល់ថ្ងៃជ័យជំនះ៧មករា១៩៧៩។
ក្នុងពិធីនៅព្រឹកមិញ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាក់ពីវត្តមានរបស់លោក លើទឹកដីវៀតណាម នៅពេលនេះជាការចាំបាច់ ដើម្បីរំលឹកដល់ទីកន្លែង ដែលជាប្រភពដើមនៃការកកើតកម្លាំងចលនាតស៊ូ ដោយមានទាំងសាកសពយុទ្ធជនកម្ពុជាកប់ នៅទឹកវៀតណាមនោះផង។
តាមលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី កម្ពុជាមិនភ្លេចពីគុណបំណាច់របស់វៀតណាម ដែលបានជួយដល់កងទ័ពរបស់លោក ដែលបានចាប់ផ្តើមយកជីវិតធ្វើជាដើមទុន ដើម្បីតស៊ូ វាយផ្តួលរំលំរបបខ្មែរក្រហម ហើយកសាងប្រទេសកម្ពុជា រហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏បានរម្លឹកយ៉ាងច្រើនពីប្រវត្តិតស៊ូ ជាមួយក្រុមកងទ័ពរបស់លោកជា ស៊ីម និងលោកហេង សំរិន ដោយមានជំនួយពីវៀតណាម ដើម្បីផ្តើមការវាយលុកលើកងទ័ពខ្មែរក្រហម នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨៕
